یکی از سخت‌ترین مصیبت‌ها، از دست دادن نزدیکان و اقوام است. همه ما می‌دانیم که مرگ حق است، بنابراین با توجه به آثار و درک آن می‌توان تا حدی تحمل مصیبت مرگ عزیزان را آسان نمود. با این حال به اطرافیان و نزدیکان شخص متوفی توصیه میشود که به جای گریه و زاری، برای میت خود اعمال نیک انجام دهند. خواندن ادعیه برای متوفی یکی از اعمال مستحبی است که باعث آرامش و خشنودی روح مردگان میشود. پس از مرگ و وارد شدن به عالم برزخ دیگر فرصتی برای جبران گناهان و انجام اعمال نیک وجود نخواهد داشت. اما خداوند متعال آمرزش و مغفرت خود را از مردگان دریغ نمی‌کند؛ زیرا زندگان می‌توانند ثواب اعمال نیک خود را به روح مردگان هدیه کنند. اگر می‌خواهید درباره ادعیه متوفی و اعمال شب اول قبر اطلاعات کافی داشته باشید، تا ادامه مطلب با ما همراه باشید.
نماز و دعای شب اول قبر
شب اول قبر برای مردگان شب بسیار سختی است. در شب اول قبر روح مردگان وارد عالم برزخ میشود و سختی و وحشت این شب مهم به اعمال و رفتار آنها (اموات) در دنیا بستگی دارد. با این حال زندگان با خواندن ادعیه متوفی و انجام برخی از اعمال مستحبی می‌توانند به کاهش فشار قبر میت کمک کنند.
امام صادق علیه السلام درباره تاثیر دعا برای میت در کاهش فشار قبر و عذاب آخرت فرموده‌اند « که بسا باشد که میّت در تنگی و شدّتی بوده باشد و حق تعالی به او وسعت دهد و تنگی را از او بردارد پس به او گویند که این فرح که تو را روی داد به سبب نمازی است که فلان برادر مؤمن برای تو کرد».
برای کاهش فشار قبر از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که « خواندن سوره «تبارک الملک» بر سر قبر میت مایه نجات او از عذاب قبر است». همچنین پیامبر گرامی برای کاهش عذاب قبر دختر خود (رقیه) بعد از به خاک سپردن او، در درگاه خداوند دعا کردند و اینگونه فرمودند که « از خدای سبحان خواستم عذاب قبر را از او بردارد و خداوند او را بخشید».
بهترین هدیه برای میت در شب اول قبر
همانطور که در بخشی قبلی گفتیم، اعمال نیک بازماندگان باعث کاهش فشار و سختی شب اول قبر میشود. یکی از اعمال مستحبی که در این شب انجام آن برای مردگان بسیار ثواب دارد، خواندن نماز وحشت است. این نماز دو رکعتی را بعد از دفن میت و در هر زمان از شب می‌توان جهت برداشته شدن عذاب قبر بخوانید. با این حال در برخی از روایات ذکر شده است که نماز وحشت را بهتر است بعد از نماز عشاء قرائت کنید. طریقه خواندن نماز دو رکعتی شب اول قبر بسیار راحت است. در رکعت اول نماز وحشت بعد از خواندن سوره حمد، آیه الکرسی را باید بخوانید و در رکعت دوم بعد از حمد، باید ده مرتبه سوره قدر را بخوانید. در پایان نماز باید ذکر « اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثواب‌ها الی قبر ذلک المیت فلان بن فلان» قرائت شود و از میت نام برده شود تا ثواب نماز وحشت به او برسد.
بهترین ادعیه متوفی برای آرامش مردگان
بعد از غسل و کفن میت و به خاک سپردن او برخی از بازماندگان در کنار قبر او می‌مانند و با تلاوت آیات قرآن و خواندن نماز از خداوند متعال درخواست کاهش عذاب قبر را دارند. به طور حتم این اعمال نیک بازماندگان عذاب و سختی شب اول قبر را کاهش می‌دهد. در مصداق اینکه خواندن قرآن و ادعیه متوفی باعث راحتی شب اول قبر میت میشود، به حدیثی از حضرت زهرا (س) اشاره می‌کنیم. حضرت فاطمه (س) در وصیت به حضرت علی علیه السلام اینگونه فرموده‌اند « پس از اینکه مرا به خاک سپردی، بر سر مزارم قرآن بخوان و دعا کن؛ زیرا در چنین لحظاتی مردگان به انس گرفتن با زندگان نیاز دارند».
بنابر فرموده پیامبر (ص) یکی از بهترین ادعیه متوفی که برای مردگان پاداش اخروی زیادی به همراه دارد، دعای نورانی زیر است:
مَا مِنْ مُؤْمِنٍ أَوْ مُؤْمِنَةٍ مَضَی مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ أَوْ هُوَ آتٍ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ إِلَّا وَ هُمْ شُفَعَاءُ لِمَنْ یقُولُ فِی دُعَائِهِ: «اللَّهُمَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ». وَ إِنَّ الْعَبْدَ لَیؤْمَرُ بِهِ إِلَی النَّارِ یوْمَ الْقِیامَةِ فَیسْحَبُ فَیقُولُ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ: یا رَبَّنَا، هَذَا الَّذِی کانَ یدْعُو لَنَا، فَشَفِّعْنَا فِیهِ، فَیشَفِّعُهُمُ اللَّهُ فِیهِ، فَینْجُو».
ترجمه: هیچ مرد و زن مؤمن از اول روزگار تا روز قیامت نیست جر آنکه شفیع آن کسی است که در میان دعایش چنین بگوید: «اللَّهُمَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ».
برای آرامش و شادی روح مردگان خواندن سوره‌هایی از قرآن مانند صافات، الرحمن، یس، حمد، قدر، احزاب و آیه الکرسی بسیار مفید است. طبق احادیث و روایات از معصومین علیه السلام صدقه دادن برای میت باعث بخشش گناهان او میشود. با این یکی از بهترین اعمالی که زندگان می‌توانند برای شادی اموات انجام دهند، کمک به مستمندان و نیازمندان است. بسته به توان مالی خود به نیازمندان کمک کرده و ثواب آن را به روح درگذشتگان هدیه کنید.
ادای نماز و روزه قضای شده اموات
ادعیه متوفی و صدقه دادن برای اموات بسیار ثواب دارد. اما مهم‌تر از آن به جا آوردن نماز و روزه قضای شده مردگان است. بزرگترین لطف بازماندگان در حق درگذشتگان می‌تواند انجام نمازهای واجب قضا شده اموات به نیابت از آنها باشد. در رابطه با نماز قضای والدین در روایات مختلف آورده شده است که انجام آن بر پسر بزرگ خانواده واجب است. اگر به هر دلیل فرزندان میت قادر به انجام نماز و روزه قضا شده او نباشند، اجیر کردن یک فرد دیگر برای به جا آوردن نماز و روزه قضای شده میت جایز است. که البته در ازای آن به صورت توافقی هزینه‌‌ای به شخص نمازگذار پرداخت خواهد شد.
در روایات و احادیث دینی مختلف اشاره شده است که رفتن به مزار مردگان و خواندن ادعیه متوفی بسیار ثواب دارد. البته به زیارت قبر والدین و خواندن نماز و قرآن برای آنها به طور ویژه سفارش شده است. تا جایی که بیان شده است خواندن دعا و نماز و هدیه آن به روح پدر و مادر باعث جبران عاق والدین میشود. چاپ کتاب دعا برای اموات و اهداء آن به دوستان و آشنایان را نیز فراموش نکنید. این کار باعث تشویق آنان برای خواندن دعا و هدیه آن به روح مرحوم میشود.